Koca Mustafa türküleri kimi zaman "Buhurcular" veya "Ince Memed" türküleri olarak da anılabiliyor. Çünkü Buhurcular, Koca Mustafa'nın öldürülmesinde etkili olmuş bir Yörük aşireti. İnce Memed de Koca Mustafa'nın arkadaşlarından. Ancak vurulmasına yakın Koca Mustafa'dan ayrılmış birisi.
Cumhuriyetten önce Dinar'a bağlı Kırıklar (şimdiki adı Gökçek) köyünde şimdi Dazkırı'ya bağlı bir olaydan dolayı Koca Mustafa'nın anasını zaptiyeler önce Başmakçı daha sonra Dinar'a getirmişler. Götürürken de eziyet etmişler kadına, Bunun üstüne gerek köydeki hasımları ve gerekse güvenlik güçlerine kin bağlamış ve dağa çıkmış Koca Mustafa. Yıllarca eşkiyalık yapmış. Sadece Dinar çevresinde değil, Isparta-Burdur-Antalya-Denizli-Uşak çevresinde zaman zaman kırk atlıya varan bir grupla dolaşmış. Yanındaki adamları üstüne, kendisi üstüne hikayeler, olaylar anlatılır o yörelerde. İnce Memed Kareyserli (dayısı), Şakir Efe en yakın adamlarından. Vurulduktan sonra bile bu yakın adamları hakkında değişik söylentiler dolaşmış durmuş.
Önceleri Buhurcular adlı Yörüklerle iyimiş araları. Sonradan bozulmuş. Kurtuluş Savaşı'nda da bazı Ege zeybekleri gibi katılmamış orduya. Güvenmemiş. Düşman kovulup da içteki pürüzlerin üstüne gidilince Koca Mustafa zorlanır olmuş. Ayrıca jandarma, Buhurcularla işbirliği yapmış. Çevresindeki adamaları da yavaş yavaş bu işten soğumaya başlayınca, (bu konuda İnce Memed'le ilgili değerlendirmemize bakılmalı M.B.) zayıflamış koca Mustafa. Hatta İnce Memed'in: "Ayrılalım, herkes bir tarafa dağılsın, bu işin sonu yok, böyle giderse çabuk vuruluruz" diye arkadaşlarına öneride bulunduğu söylenir. Koca Mustafa'nın da bunu kabul etmediği söylenir. Bu görüş ayrılığı yüzünden İnce Memed, Koca Mustafa'dan ayrılmış.
Koca Mustafa, bu arada Dinar'ın Karataş köyünden evlenmiş. O yöreye geldiği haber alınınca, jandarma ve Buhurcu yörükleri Dinar'ın Karataş köyü çevresinde kıstırmışlar kendisini. Sabahtan akşama kadar çarpışma olmuş. Koca Mustafa'yı bir çayın kenarında vurmuşlar. Koca Mustafa vurulunca çevresindekiler dağılmış, kimisi yakalanmış. Vurulduğu tarih kesinlikle bilinmemekle birlikte, 1925-26'larda olması mümkündür."
Koca Mustafa, halk arasında yaygın bir üne kavuştuğu için adına yakılan türküler de çoğalmış. İnce Memed türküleriyle bu türküler arasında bazı geçişmeler de olmuş. Koca Mustafa'nın, İnce Memed'in kendisinden ayrılmasını sindiremediği, halkın da İnce Memed'in yenilgisini buna bağladığı anlaşılıyor.
Kaynak: Öyküleriyle Halk Türküleri (Notalı) - Hamdi Tanses (Saffet Uysal) |
"Koca Mustafa Türküleri 5"
Nedret Gürcan Diğer Türküleri